Balans en toelichting

GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

Inleiding

De jaarrekening is opgemaakt met inachtneming van de voorschriften die het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) daarvoor geeft.

Grondslagen voor de waardering

De waardering van de activa en de passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij het desbetreffende balanshoofd anders is vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden.

De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten en winsten worden slechts genomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als baten genomen op het moment waarop het dividend betaalbaar wordt gesteld.

Met betrekking tot de verwerking van de algemene uitkering heeft de commissie BBV een stellige uitspraak gedaan. Deze uitspraak houdt in dat in de jaarrekening de algemene uitkering wordt opgenomen conform de in het jaar laatst gepubliceerde accresmededeling, die doorgaans is opgenomen in de septembercirculaire van het boekjaar.

Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Als gevolg van het formele verbod op het opnemen van voorzieningen c.q. schulden uit hoofde van jaarlijks terugkerende arbeidskostengerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume, worden sommige personele lasten echter toegerekend aan de periode waarin uitbetaling plaatsvindt; daarbij moet worden gedacht aan componenten zoals ziektekostenpremie ten behoeve van gepensioneerden en overlopende vakantiegeld- en verlofaanspraken.

Immateriële vaste activa

Conform de notitie grondexploitatie 2019 van de commissie BBV kunnen voorbereidingskosten die worden gemaakt in de periode vóórdat de grondexploitatie wordt vastgesteld door de gemeenteraad, nog niet op onderhanden werk worden geactiveerd wanneer de betreffende BIE nog niet operationeel is. Deze kosten kunnen op basis van artikel 34 van het BBV worden geactiveerd als immateriële vaste activa onder de volgende voorwaarden:

1.  De kosten moeten passen binnen de kostensoortenlijst van het Bro; en

 De kosten mogen maximaal 5 jaar geactiveerd blijven staan onder de immateriële vaste activa.

2. Na maximaal 5 jaar moeten de kosten hebben geleid tot een actieve grondexploitatie dan wel worden afgeboekt ten laste van het jaarresultaat;
3. Plannen tot ontwikkeling van grond waarvoor de voorbereidingskosten worden gemaakt moeten bestuurlijke instemming hebben, blijkend uit een raadsbesluit of - indien gedelegeerd - een collegebesluit.

Materiële vaste activa

Investeringen met economisch nut
Deze materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Specifieke investeringsbijdragen van derden worden op de desbetreffende investering in mindering gebracht. Op grondbezit met economisch nut (buiten de openbare ruimte) wordt niet afgeschreven.

Investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut
Investeringen met een maatschappelijk nut worden, evenals investeringen met een economisch nut, geactiveerd en over de verwachte toekomstige gebruiksduur afgeschreven. De verplichting om alle investeringen te activeren volgens de nieuwe methode geldt alleen voor investeringen die vanaf het begrotingsjaar 2017 worden gedaan.

Conform de notitie grondexploitaties 2019 van de commissie BBV zijn NIEGG en bouwgronden in exploitatie (BIE) die per 1 januari 2016 uit exploitatie zijn genomen, op basis van een overgangsbepaling tegen de boekwaarde per 1 januari 2016 (ingangsdatum Wijzigingsbesluit) geherrubriceerd naar de materiële vaste activa. Deze overgangsbepaling heeft een looptijd van 4 jaar.
Uiterlijk 31 december 2019 zal een toets plaatvinden op de marktwaarde van deze gronden tegen de geldende bestemming op het moment van de marktwaardetoets. Wordt daarbij een duurzame waardevermindering vastgesteld, dan zal dat uiterlijk 31 december 2019 leiden tot een afwaardering
van deze gronden. Deze overgangsregeling geldt voor complex "Steegsche Velden Noord".
In de notitie "Grondbeleid in begroting en jaarstukken van 2019" heeft de commissie BBV de categorie "warme gronden" geïntroduceerd. Hieraan is door de commissie een aantal cumulatieve voorwaarden verbonden.
De gronden voor de ontwikkeling van complex Steegsche Velden Noord voldoen aan de cumulatieve voorwaarden.
Dit betekent dat de gronden per 31-12-2022 blijven gewaardeerd tegen de bestaande boekwaarde en dat afwaardering niet aan de orde is.

Financiële vaste activa

Kapitaalverstrekkingen aan gemeenschappelijke regelingen en overige verbonden partijen, leningen u/g en overige uitzettingen zijn tegen nominale waarde opgenomen. Zo nodig is een voorziening voor verwachte oninbaarheid in mindering gebracht.

Participaties in het aandelenkapitaal van BV's of NV's zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs van de aandelen of lagere marktwaarde. Bijdrage in activa van derden zijn opgenomen tegen het bedrag van de verstrekte bijdrage verminderd met de afschrijvingen.

Van een deelneming is krachtens artikel 1 lid d BBV sprake als de gemeente participeert in het aandelenkapitaal van een NV of BV.

Afschrijvingen

De afschrijving geschiedt onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar volgens de lineaire afschrijvingsmethode.
De afschrijving vangt aan in het jaar volgend op het jaar waarin het kapitaalgoed gereed komt of wordt aangeschaft.
De afschrijvingsduur is afgestemd op de economische levensduur.

De afschrijvingstermijnen zijn conform de Financiële Verordening 2022 welke op 31 januari 2022 is vastgesteld.

Afschrijvingen vinden plaats volgens de afschrijvingstermijnen in onderstaande tabel.

 
Aan de investeringen wordt geen rente toegerekend.

Voorraden

De als onderhanden werken opgenomen bouwgronden zijn gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs dan wel de lagere marktwaarde. De vervaardigingsprijs omvat de kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend (zoals grondaankopen en kosten van bouw- en woonrijpmaken) alsmede een redelijk te achten aandeel in de rentekosten en de administratie- en beheerskosten.

Winsten uit de grondexploitatie worden slechts genomen indien aan onderstaande voorwaarden is voldaan:
1. Het resultaat op de grondexploitatie kan betrouwbaar worden ingeschat.
2. De grond (of het deelperceel) moet zijn verkocht.
3. De kosten zijn gerealiseerd (winst wordt naar rato van de realisatie gerealiseerd).

Gerede producten worden gewaardeerd tegen de kostprijs of tegen de marktwaarde indien de marktwaarde lager is dan de kostprijs. Dat laatste doet zich vooral voor indien voorraden incourant worden.

Vlottende activa

Vorderingen worden opgenomen tegen de nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid.
De voorziening debiteuren wordt deels dynamisch (publiekrechtelijke debiteuren) en deels statisch (private debiteuren) bepaald.
De voorziening voor debiteuren - soza wordt statisch bepaald op basis van de geschatte inningskansen.

Voorzieningen

Voorzieningen worden gewaardeerd op het nominale bedrag van de betrokken verplichting c.q. het voorzienbare verlies, met uitzondering van de voorziening uitkeringsverplichtingen voormalig personeel.

De voorziening uitkeringsverplichtingen voormalig personeel betreft de pensioenverplichting ten behoeve van de wethouders. Deze voorziening is tegen de contante waarde van de (reeds opgebouwde) toekomstige uitkeringsverplichtingen gewaardeerd. Hierbij zijn de sterftetabellen GBM/GBV 2015-2020 met
leeftijdsterugtellingen gehanteerd met een rekenrente van 2,472 %.

De onderhoudsegalisatievoorzieningen zijn gebaseerd op een meerjarenraming van het uit te voeren groot onderhoud aan (een deel van) de gemeentelijke kapitaalgoederen, waarin rekening is gehouden met de kwaliteitseisen die in de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen uiteen zijn gezet.

Vaste schulden

Vaste schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde, verminderd met gedane aflossingen.
De vaste schulden hebben een rentetypische looptijd van één jaar of langer.

Vlottende passiva

Vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde.

Resultaatbepaling

Het resultaat is bepaald door het verschil tussen de opbrengsten en alle hiermee verbonden aan het verslag toe te rekenen kosten.

Het gerealiseerde resultaat wordt afzonderlijk in de balans opgenomen. De bestemming van het resultaat vindt plaats nadat de jaarrekening is vastgesteld.

Borg- en garantstellingen

Voor zover leningen door de gemeente gewaarborgd zijn, is onder de 'Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen' het totaalbedrag van de geborgde schuldrestanten per einde boekjaar opgenomen.

Eigen bijdragen op grond van de WMO

Met betrekking tot de eigen bijdragen die het CAK int en aan de gemeenten afdraagt geldt op basis van de Kadernota rechtmatigheid 2017 van de commissie BBV het volgende. Gemeenten kunnen op basis van de overzichten van het CAK wel de aantallen personen, soort en omvang van de zorgverlening beoordelen met de eigen WMO-administratie. Probleempunt is dat door het ontbreken van inkomensgegevens op deze overzichten de informatie over de eigen bijdrage ontoereikend is om als gemeente de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bijdragen als geheel te kunnen vaststellen. Door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de
eigen bijdragen geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dat betekent dat door de gemeenten geen zekerheden over omvang en hoogte van de eigen bijdragen kunnen worden verkregen als gevolg van het niet kunnen vaststellen van de juistheid op persoonsniveau, zoals hiervoor is toegelicht.

Toelichting op de balans per 31 december 2022 (bedragen  x € 1.000)

Activa

Vaste activa
Immateriële vaste activa

Immateriële vaste activa - Investeringen
In de vergadering van 12 december 2022 heeft de raad ingestemd met het opstarten van de planontwikkeling van gebied Spoorweglaan-Ringweg-Vogelkers.
Conform BBV worden de voorbereidingskosten (maximaal 5 jaar) geactiveerd onde de immateriele vaste activa.
In het jaar 2022 zijn € 50.000 aan voorbereidingskosten geactiveerd.

Immateriële vaste activa - Herrubricering
Op 7 maart 2022 heeft de raad de grondexploitatie voor plan Steegsche Velden Noord vastgesteld.
De herrubricering betreft de overboeking van het complex Steegsche Velden Noord naar de bouwgrond in exploitatie onder voorraden.

Materiële vaste activa

De investeringen met een economisch nut kunnen als volgt worden onderverdeeld:

De herrubricering bij gronden en terreinen betreft de grondinbreng in complex Steegsche Velden Noord onder bouwgrond in exploitatie onder voorraden.

De investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven kunnen als volgt worden onderverdeeld:

De bijdragen van derden betreft de rioolheffing.

De investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut kunnen als volgt worden onderverdeeld:

Het restant van de investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut bestaat uit:      
- reconstructie diverse wegen en fietspaden voor in totaal € 330.000.      
- vervangen bomen en beplanting op diverse plaatsen voor in totaal € 109.000.      
- renovatie bruggen voor in totaal € 52.000.      
- investeringen in de openbare verlichting voor in totaal € 37.000.      

Financiële vaste activa

De deelnemingen betreffen aandelen in Brainport BV en aandelen NV BNG.

In oktober 2022 zijn er een 3-tal deposito's uitgezet in 's Rijks schatkist voor in totaal € 20.000.000.
Het betreft een deposito van € 10.000.000 met een looptijd van 18 maanden tegen een rente van 1,87%, een tweede deposito van € 5.000.000 met een looptijd van 2 jaar tegen een rente van 1,89 % en tenslotte een derde deposito van € 5.000.000 met een looptijd van 3 jaar tegen een rente van 2,05%.
De totale rente-opbrengst voor 2022 bedraagt € 87.466.

Vlottende Activa

Voorraden

Bouwgrond in exploitatie (BIE)

Onderstaande tabel is een prospectie van de nog te maken kosten en opbrengsten van de bovenstaande BIE's:

Geactualiseerde grondexploitatie - gehanteerde parameters:

De waardering van de bouwgronden in exploitatie (BIE) per 31 december 2022 is gebaseerd op de geactualiseerde grondexploitaties per 1 januari 2023 en de uitkomsten van de door de gemeente uitgevoerde risicoanalyses. Dit betreft de beste inschatting op dit moment die omgeven is door de nodige risico's, aannames en veronderstellingen die periodiek (jaarlijks) worden herzien. Deze periodieke herziening kan - mede gezien de afhankelijkheid van de marktomstandigheden - leiden tot een aangepaste waardering van de gronden in exploitatie en de hiermee samenhangende voorziening voor verlieslatende grondexploitaties.

Molenstraat
In 2022 zijn voornamelijk plankosten gemaakt. Er is namelijk een nieuw bestemmingsplan in voorbereiding voor de twee resterende kavels waarin een groter bouwprogramma (een aantal appartementen) is opgenomen. Pas als hierover een besluit is genomen, kan de grondexploitatie hierop aangepast worden. Tot die tijd is het uitgangspunt de uitgifte van twee kavels in 2023 en is de verwachte einddatum 31-12-2023. Aan het woonrijp maken van de openbare ruimte rond deze kavels zijn nog enkele kosten verbonden, maar het merendeel van de kosten is reeds gemaakt. De restant kosten zijn geïndexeerd en de te realiseren opbrengsten zijn gelijk gebleven. De planperiode is weer met een jaar verlengd, met rentekosten tot gevolg. Dit, in combinatie met de gemaakte kosten aan het bestemmingsplan, leiden tot een nadeliger saldo op de grondexploitatie: € 452.832 netto contante waarde per 1-1-2023. Hiervoor is conform de BBV een voorziening gevormd.

Dijkstraten
In 2022 is gestart met de bouw van de woningen in fase 5. De woonrijpmaakwerkzaamheden zijn in fase 4 bijna afgerond en in fase 5 in volle gang. In fase 3 en fase 1 zijn nog appartementencomplexen te realiseren. De ontwikkeling hiervan is nog niet gestart. In fase 3 resten nog 2 uitgeefbare kavels voor eengezinswoningen. Het gewijzigde bestemmingsplan om deze uitgifte mogelijk te maken wordt in maart 2023 door de raad vastgesteld. In totaal zijn er circa 646 woningen gepland, waarvan er inmiddels 604 zijn verkocht en gerealiseerd. Er moeten dus nog circa 42 woningen gebouwd worden. Het plan heeft een looptijd tot en met 2026 en is twee jaar langer dan vorig jaar ingeschat vanwege de lastige verkoopprocedure voor een van de appartementencomplexen. In de geactualiseerde grondexploitatie wordt een nadelig saldo geraamd van € 8.171.667 (NCW per 1-1-2023). Voor het verlies is in de jaarrekening 2022 een voorziening getroffen ter grootte van dit bedrag.

Steegsche Velden Oost fase A
Plan Steegsche Velden Oost fase A bevindt zich in de afrondende fase. Het plan is geheel bouwrijp gemaakt (behalve nog wat afrondende werkzaamheden). Volgens planning worden in 2023 de laatste 13 kavels uitgegeven. Vervolgens wordt het woonrijpmaken in 2024 afgerond. In de geactualiseerde grondexploitatie wordt een nadelig saldo geraamd van € 2.744.949 (NCW per 1-1-2023). Conform BBV is hiervoor een voorziening getroffen.

Centrumplan
De realisatie van het centrumplan ligt stil in afwachting van de definiteve besluitvorming over de toekomstvisie van het Dorpsplein. Tot deze besluitvorming gaat de huidige grex uit van de eerder door de raad vastgestelde kaders voor de ontwikkeling van het centrum. In 2022 zijn beperkt plankosten gemaakt. De uitgifte van gronden in ontwikkelvek 2 is in 2025 gefaseerd. Na realisatie van de opstalontwikkeling kan het resterende gebied woonrijp worden gemaakt (2026/2027). In de geactualiseerde grondexploitatie wordt een nadelig saldo geraamd van € 4.599.537 (NCW per 1-1-2023). Conform BBV is hiervoor een voorziening getroffen.

Aarlesche Erven
De grondexploitatie voor plan Aarlesche Erven is door de raad op 17-6-2019 vastgesteld (gelijktijdig met het bestemmingsplan). Met ingang van 2019 kwalificeert het plan daarom als BIE. In het plan is het volgende programma opgenomen: 880 woningen, een school en een collectieve pluk/fruittuin. Het bouwrijp maken van fase 1 is in 2020/2021 gerealiseerd. In 2022 zijn de fasen 2 en 3 bouwrijp gemaak. In 2022 zijn de eerste gronden uitgegeven (160 kavels voor woningbouw). Het plan heeft een looptijd tot en met 2032; dit is 1 jaar langer dan bij de voorgaande actualisatie per 1-1-2022. In de geactualiseerde grondexploitatie wordt een nadelig saldo geraamd van € 13.622.431 (NCW per 1-1-2023). Conform BBV is hiervoor een voorziening getroffen.

"Steegsche Velden Noord
In 2022 is het merendeel van de bouwrijpmaakwerkzaamheden uitgevoerd voor het hele plangebied. Omdat de onderhandelingen met de bouwclaimhouders nog niet zijn afgerond, zijn ook nog geen kavels aangeboden of verkocht. Ook de vrijstaande kavels zijn nog niet in verkoop. Veel aandacht is uitgegaan naar de uitvoering van de motie van de raad om te onderzoeken of het gebied ontsloten moet worden op de Liempdseweg. Ook vindt een heroverweging plaats van de grootte van de kavels, omdat de verkoop in Aarlesche Erven om die reden stagneert en de ontwikkelaars daardoor vraaguitval voor Steegsche Velden Noord voorzien. In de geactualiseerde grondexploitatie wordt een nadelig saldo geraamd van € 220.403 (NCW per 1-1-2023). Conform BBV is hiervoor een voorziening getroffen.

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar

Vorderingen op openbare lichamen
Dit betreft met name de afwikkeling van het BTW compensatiefonds 2022 voor € 5.195.761.

Rekening-courant verhoudingen met het Rijk
De Wet Schatkistbankieren verplicht openbare lichamen om hun overtollige middelen aan te houden in ’s Rijks schatkist (met uitzondering van een drempelbedrag).
Het drempelbedrag voor gemeente Best bedraagt in 2022 € 1.745.000 (gemiddeld per kwartaal). Indien er op dagbasis meer op de bankrekeningen staat dan € 1.745.000, dan wordt het meerdere afgeroomd t.g.v. de schatkist.

De gemeente Best heeft gemiddeld per kwartaal de volgende bedragen op dagbasis buiten ‘s Rijks schatkist gehouden:

Rekening-courant verhoudingen met niet-financiële instellingen
Deze post bevat de rekening-courantverhoudingen met het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (Svn) in het kader van starters- en duurzaamheidsleningen, en de kwaliteitsimpuls bestaande particuliere woningvoorraad.

Overlopende activa

Passiva

Vaste Passiva

Eigen vermogen

 
In onderstaand overzicht wordt per reserve het doel van de reserve beschreven.

Voorzieningen

Vaste schulden met een rentetypische looptijd langer dan één jaar

De vermeerdering bij de onderhandse leningen bestaat uit twee aangegane geldleningen van ieder € 10.000.000
Eén geldlening van € 10.000.000 heeft een looptijd van 30 jaar tegen een rentepercentage van 1,01%.
De andere geldlening van € 10.000.000 heeft een looptijd van 40 jaar tegen een rentepercentage van 0,97%.
De totale rentelast voor het jaar 2022 met betrekking tot de vaste schulden met een looptijd langer dan één jaar bedraagt € 161.112.

Vlottende passiva

Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar

De boekwaarde van de netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar bestaat uit een opgenomen kasgeldlening van € 7.500.000.
Deze kasgeldlening loopt t/m 1 maart 2023 tegen een rentevergoeding van -0,25%
De overige netto vlottende schulden van € 8.724.000 zijn hieronder gespecificeerd.

Overlopende passiva

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen

Waarborgen en garanties

Hieronder zijn de borgstellings- / gemeentegarantieverplichtingen opgenomen per 31 december 2022. Voor zover zich mutaties hebben voorgedaan buiten
de reguliere aflossingen worden deze toegelicht.

Het saldo van de niet uit de balans blijkende waarborgen en gemeentegaranties kan als volgt worden gespecificeerd:

A. Rechtstreekse borgstellingen door de gemeente Best

B. Achtervangborgstellingen Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW)

* Hoofdsom is totaal per lening opgenomen. Andere kolommen zijn verwerkt op basis van het aandeel van Best.

C. Achtervangborgstelling in het kader van de Nationale Hypotheek Garantie (NHG)*

* Toelichting achtervangborgstellingen NHG:                     
Tot en met 2010 was de gemeente tezamen met het rijk risicodrager bij verstrekkingen in het kader van de Nationale Hypotheek Garantie. Vanaf 2011 fungeert alleen het rijk als risicodrager. De achtervangconstructie die van toepassing is voor de gemeente Best (dus over het saldo leningen t/m 2010) werkt als volgt: allereerst worden schulden verhaald op de bezittingen van de schuldenaar en/of via een betalingsregeling. Als dit geen soelaas biedt, dan worden de buffers van de NHG aangesproken. Als de buffers van de NHG dalen onder een bepaald niveau zijn gemeente en het Rijk (ieder voor 50%) verplicht om renteloze leningen te verstrekken aan de stichting Waarborgfonds Eigen Woningen, die deze regeling uitvoert. De kans dat een beroep gedaan wordt op een gemeentelijke achtervang wordt minimaal geacht. De buffers van de stichting WEW worden door erkend kredietwaardigheidsbeoordelaars Moody's en Fitch voldoende geacht om de risico's op te vangen.

** Het saldo is verwerkt per 23-1-2022. De informatie over het saldo per 31-12-2022 komt omstreeks juni 2023 beschikbaar.

Eigen bijdrage op grond van de Wmo
Bij het gebruikmaken van een voorziening, hulp in de huishouding of een financiële tegemoetkoming (persoonsgebonden budget) is op grond van de Wmo een (mogelijke) bijdrage van de aanvrager verschuldigd. De wetgever heeft bepaald dat de berekening, oplegging en incasso van deze eigen bijdrage wordt uitgevoerd door het CAK. De informatie van het CAK (om privacyredenen beperkt) is ontoereikend om als gemeente de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bijdragen als geheel te kunnen vaststellen. Door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen op grond van de Wmo geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dit betekent dat gemeenten geen zekerheden omtrent de omvang en hoogte van de eigen bijdragen kunnen verkrijgen.      

Overige verplichtingen
Financiële gevolgen van mogelijk juridische geschillen worden meegenomen in de actualisatie van de risico’s die benodigd zijn voor de berekening van het weerstandsvermogen.
Deze worden jaarlijks verwerkt in de programmabegroting.